Zarówno w Polsce, jak i na świecie istnieją bogate naukowe zbiory zielnikowe, z których mogą korzystać nie tylko uczeni, lecz także nauczyciele, studenci i uczniowie.

Archiwa zielnikowe

Camelina alyssum – gatunek wymarły w skali świata

Korzystać z archiwum, jakim jest każdy zielnik, można po uprzednim umówieniu się z pracownikami zielnika. Można wtedy na miejscu obejrzeć wybrane okazy roślin i zapoznać się z informacjami umieszczonymi na etykiecie. Może to być pomocne np. przed wycieczką w teren lub też w przypadku, kiedy dany gatunek rośliny u nas nie występuje i chcemy zobaczyć, jak dokładnie wygląda. Coraz częściej jest też tak, że – w wyniku wymierania gatunków – zielnik jest jedynym miejscem, w którym można zobaczyć rośliny niewystępujące już w naturze.

Wypożyczanie zbiorów

Wiele zielników gromadzonych przez instytucje naukowe to niezwykle wartościowe zbiory, bez których nie jest możliwe prowadzenie wielu rodzajów badań. Dlatego też zbiory te są  udostępniane przede wszystkim uczonym, którzy znają ich wartość i rozumieją, że biorą do ręki często unikatowe, archiwalne arkusze. Gdy zachodzi potrzeba porównania wielu okazów pochodzących z różnych rejonów geograficznych, wypożycza się je na określonych zasadach z innych zielników. Bardzo stare i cenne arkusze w ogóle nie są wypożyczane – jeśli są niezbędne w pracy badawczej, uczony musi osobiście odwiedzić herbarium, w którym są przechowywane.

O zaletach zielników wirtualnych

Dostęp do zbiorów zielnikowych, również tych najstarszych i najcenniejszych, jest jednak coraz bardziej powszechny dzięki digitalizacji. Wirtualne herbaria zawierają fotografie arkuszy bądź arkusze zeskanowane oraz informacje przepisane z etykiet. Zielniki wirtualne są tworzone przez instytucje naukowe z już istniejących zbiorów, jak np. wirtualne herbarium Zielnika UW, i może z nich korzystać każdy.

Niekiedy do zeskanowanych okazów dołączony jest program umożliwiający dokonywanie pomiarów wybranych fragmentów rośliny, jak np. w berlińskim zielniku Digital specimen images at the Herbarium Berolinense. Dzięki takim rozwiązaniom w wielu przypadkach nie ma konieczności wypożyczania okazów do badań, gdyż potrzebne dane możemy uzyskać, korzystając z komputera, a przy tym nie narażamy okazów na zniszczenie.

Czasem do skanu arkusza zielnikowego dołączony jest cały szereg informacji o taksonie, gatunkach pokrewnych, miejscu występowania, łącznie z fotografiami gatunku w naturze i mapą występowania. Wówczas jest to już nie tylko wirtualne herbarium, lecz cały przewodnik po florze danego regionu. Znakomity przykład takiego kompendium stanowi Virtual Guide to the Flora of Mongolia.