Jeden z tomów herbarium vivum Boretiusa
–  fot. Jan Wajszczuk

Jednym z najstarszych zachowanych w Polsce zielników z zasuszonymi roślinami jest praca pruskiego botanika – pastora Jerzego Andrzeja Helwinga, powstała prawdopodobnie w latach 1695-1705. To dwutomowe dzieło, liczące w sumie prawie 700 stron, znajduje się w Bibliotece Narodowej w Warszawie i jest udostępnione w internecie: tom I, tom II. Tego typu herbarze nosiły nazwę herbaria viva – żywe zielniki, gdyż zawierały prawdziwe rośliny, a nie ich wizerunki.

Karta z II tomu dzieła Boretiusa

Kolejne zielniki wykonał pod kierunkiem Helwinga jego zięć – Maciej Ernest Borecki (Boretius). Spoczęły one w bibliotekach: w Królewcu, Dreźnie, Petersburgu bądź w prywatnych zbiorach zamożnych przyrodników. Jedyny zestaw, o którym wiemy, że przetrwał do naszych czasów, pochodzi z Biblioteki Miejskiej w Królewcu, a obecnie znajduje się w Zielniku Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego. Z pięciu tomów tego dzieła zachowały się cztery (I, II, IV, V). Są to księgi oprawne w pergamin, wszystkie noszą ślady uszkodzeń, najprawdopodobniej na skutek pożaru. Na niektórych kartach widoczne są ślady żerowania  owadów, jednak stan zachowania większości spośród 944 roślin jest bardzo dobry. Rośliny są ułożone według przedlinneuszowskiego systemu klasyfikacji stworzonego przez Josepha Pittona de Tourneforta (1656–1708). Podstawą tej klasyfikacji była budowa kwiatów i owoców. W prezentowanym herbarium vivum  rośliny zostały podzielone na 22 klasy (np. paprocie i porosty umieszczone zostały w XVI klasie, oddzielnie od mchów i glonów z XVII klasy). Cztery gatunki: tatarak, bluszcz, rzęsa drobna i rzęsa trójrowkowa znalazły się w dodatku (Appendix).
Na końcu piątego tomu znajduje się skorowidz nazw roślin pisanych po łacinie, niemiecku (gotyk) oraz po polsku.
Całość została zdigitalizowana i jest dostępna na prośbę skierowaną do kierownika Zielnika WA.

Skorowidz nazw łacińskich
Skorowidz nazw niemieckich (gotyk)
Skorowidz nazw polskich